پیمان امیدی
مصرف انرژی و آب جمنای گوگل بسیار اندک اعلام شده است؛ ولی کارشناسان می‌گویند که این آمار فقط مصرف مستقیم را نشان می‌دهد.
گوگل اخیراً مطالعه‌ای منتشر و در آن ادعا کرده است که دستیار هوش مصنوعی جمنای برای پردازش هر متن، تنها پنج قطره آب (معادل 0/26 میلی‌لیتر) و حدود 0/24 وات‌ساعت برق مصرف می‌کند؛ یعنی تقریباً به‌اندازه تماشای کمتر از 9 ثانیه تلویزیون. به گفته این شرکت، میزان انتشار کربن ناشی از هر متن نیز تنها 0/03 گرم است.
این ادعا در شرایطی مطرح می‌شود که سال‌هاست نگرانی‌ها درباره اثرات زیست‌محیطی دیتاسنترها و مدل‌های تولیدی هوش مصنوعی در حال افزایش است. گوگل می‌گوید که بهبودهای چشمگیری در بهره‌وری انرژی ایجاد کرده و از می 2024 تا می 2025 مصرف برق جمنای را 33 برابر و ردپای کربن آن را نیز 44 برابر کاهش داده است.
بااینحال، کارشناسان می‌گویند که این گزارش کامل نیست و بخش مهمی از واقعیت را پنهان می‌کند. شائولِی رِن، دانشیار دانشگاه کالیفرنیا ریورساید، درزمینه مصرف آب و آلودگی هوش مصنوعی تحقیقاتی کرده است. وی می‌گوید:
آن‌ها [سران گوگل] اطلاعات حیاتی را پنهان می‌کنند و این پیام اشتباهی به دنیا منتقل می‌کند.
منتقدان تأکید می‌کنند که گوگل فقط مصرف مستقیم آب در سیستم‌های خنک‌کننده دیتاسنترها را در نظر گرفته و مصرف غیرمستقیم آب ناشی از تولید برق را نادیده گرفته است. الکس دِ فریس‌گائو، پژوهشگر دکتری در دانشگاه آزاد آمستردام و بنیان‌گذار وبسایت Digiconomist، هشدار می‌دهد که برآورد گوگل فقط «نوک کوه یخ» را نشان می‌دهد.
علاوه‌بر این، گوگل در گزارش خود فقط به شاخص «مبتنی‌بر بازار» در انتشار کربن استناد کرده است؛ معیاری که به تعهد شرکت‌ها در حمایت از انرژی تجدیدپذیر توجه می‌کند. کارشناسان می‌گویند که برای درک واقعی اثرات محلی دیتاسنترها باید شاخص «مبتنی‌بر مکان» نیز لحاظ شود؛ چراکه این شاخص ترکیب واقعی انرژی پاک و آلاینده در هر منطقه را نشان می‌دهد و معمولاً عدد بیشتری از محاسبات گوگل دارد.
رن و دِ فریس‌گائو گوگل را به مقایسه نادرست داده‌ها نیز متهم می‌کنند. به گفته آن‌ها، گوگل میانگین مصرف را با میانه جایگزین کرده و جزئیات مربوط به داده‌های ورودی (تعداد کلمات یا توکن‌ها) را منتشر نکرده است. با وجود این انتقادات، گوگل می‌گوید که هدفش شفافیت بیشتر و ارائه استانداردهای جدید برای سنجش اثرات زیست‌محیطی است. امین وحدت، معاون گوگل کلود و جف دین، دانشمند ارشد دیپ‌مایند گوگل، در بیانیه‌ای مشترک تأکید کردند:
به دستاوردهای بهره‌وری افتخار می‌کنیم؛ اما همچنان به پیشرفت‌های بیشتر در آینده متعهد هستیم.
بااینحال، گزارش پایداری سالانه گوگل نشان می‌دهد که انتشار کربن این شرکت در سال 2024 حدود 11 درصد و از سال 2019 تاکنون 51 درصد افزایش یافته است. این موضوع نگرانی‌ها درباره پدیده «پارادوکس ژِوونز» را تقویت می‌کند؛ پدیده‌ای که نشان می‌دهد افزایش بهره‌وری می‌تواند در نهایت به مصرف بیشتر منابع و آلودگی بالاتر منجر شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادعاهای گوگل تصویر کامل واقعیت را بازتاب نمی‌دهد و تأثیرات واقعی هوش مصنوعی بر محیط‌زیست بسیار جدی‌تر از آن چیزی است که در گزارش این شرکت مطرح شده است.
